مهندس شروین بخشی، کارشناس ارشد راه و ترابری

مهندس نگار جباری، کارشناس ارشد راه و ترابری

 

   مقدمه:

  مهندسان ترافیک از سال 1960 در اروپا با توجه به افزایش نرخ تصادفات و افزایش سرعت وسایل نقلیه، به خصوص در مناطق مسکونی، دست به کار شدند تا استراتژی های ویژه ای برای کنترل ترافیک در نظر گیرند. در ابتدا، آرامسازی ترافیک بر مبنای حفاظت مناطق مسکونی از جریان ترافیک پایه گذاری شده بود ولی اکنون، اصل اولیه به ایمنی انسانها، کاهش آلودگی صوتی و کاهش آلودگی محیط زیست تغییر کرد. بنابراین می توان آرام سازی ترافیک را به طراحی فیزیکی و اقدامات اصلاحی  برای کاهش سرعت وسایل نقلیه موتوری و افزایش ایمنی عابرین پیاده و دوچرخه سواران تعریف نمود. این اقدامات برای تحت تأثیر قرار دادن رفتار رانندگان و جلوگیری از رفتارهای نامناسب و پرخطر رانندگی به کار می رود.

 

آرامسازی ترافیک در ایران:

  متأسفانه در ایران به دلیل عدم استفاده مناسب و بجا از مهندسین ترافیک، از قدیمی ترین و ابتدایی ترین روش یعنی جابجایی افقی یا همان سرعتگیر برای کنترل ترافیک استفاده میشود. این سرعتگیرها از نوع آسفالتی، بتنی و پلاستیکی می باشند. سرعتگیرهای پلاستیکی علاوه بر داشتن مزیت های فراوانی نظیر سهولت اجرا، دارای معایبی نظیر نگهداری مداوم می باشند که باید به صورت جدی مورد توجه قرار گیرند.

در ادامه به چند مورد اجرا شده سرعتگیرها و ضعف های آنها در شهر ساری اشاره خواهد شد:

سرعتگیر اجرا شده در خیابان رودکی (شهبند) ساری و عدم نگهداری و ترمیم آن

سرعتگیر اجرا شده در خیابان طبرستان ساری دارای مقطع غیر استاندارد

سرعتگیر اجرا شده در خیابان طبرستان ساری که بطور عجیبی دارای دو مقطع می باشد!!!

 

 

استانداردهای جهانی آرامسازی ترافیک:

برخی از متداول ترین و اجرایی ترین روشهای آرامسازی ترافیک که در ادامه ذکر خواهند شد، در مورد کاهش سرعتی بر مبنای سرعت طرح 85% بحث می کنند. سرعت 85% به سرعتی اطلاق می گردد که اگر شرایط ترافیکی و جوی در وضعیت عادی باشند، سرعت 85% وسایل نقلیه عبوری از آن سرعت بیشتر نباشد. به عبارت دیگر 85% وسایل نقلیه از سرعت مورد نظر پیروی می کنند.

 

 سرعتکاه یا دست انداز (Speed Humps):

سرعتکاه ها سطوح مدور برجسته ای هستند که عمود بر محور راه نصب می شوند. طول آنها در جهت جریان ترافیک معمولا بین 4 تا 5 متر است که باید تمام عرض مسیر را پوشش دهند و ارتفاع موثری بین 7.5 تا 10 سانتیمتر در بلندترین قسمت دارند. این کاهنده سرعت تاثیر قابل ملاحظه ای در رفت و آمد دوچرخه نخواهد داشت. ولی باعث کندی در ارائه خدمات خودروهای امدادی نظیر آمبولانس و خودروهای آتش نشانی می گردد.

کاهش سرعت: 8 تا 13 کیلومتر بر ساعت (حدود 22%)

کاهش تصادفات: 13 درصد

هزینه تقریبی: بین 3000 تا 8000 دلار بسته به عرض مسیر و مواد اولیه استفاده شده

  

 

میزهای سرعت (Speed Tables) :

سرعت گیر هایی هستند که وجه بالای آنها تخت بوده و عموما 6 تا 7 متر طول در جهت جریان ترافیک دارند. میزهای سرعت معمولا طول کافی برای توقف کامل خودروی عبوری روی وجه مسطح آن را دارند. تفاوت آنها با سرعتگیرها در این است که میزهای سرعت برای سرعت طرح بالاتری نسبت به سرعتگیرها طراحی می شوند. به عبارت دیگر اگر سرعت عبور و مرور منطقه ای، بالا باشد به جای سرعتگیر باید از میز سرعت استفاده نمود. گاهی، برای جلب توجه بیشتر، سطح میز های سرعت با مصالح متفاوت مقاوم( مثل آجر) پوشیده می شوند. گاه از این میزهای سرعت به دلیل بالا بودن مقطع و دیده شدن از فاصله دور، به عنوان محل عبور عابرین پیاده نیز استفاده می گردد. هر چند باید این نکته را مد نظر داشت که در صورت اختصاص محل عابرین پیاده، باید از خط کشی و روشنایی مناسب استفاده نمود.

کاهش سرعت: 7 تا 10 کیلومتر بر ساعت (حدود 18%)

کاهش تصادفات: 45 درصد

هزینه تقریبی: بین 4000 تا 20000 دلار بسته به عرض مسیر و مواد اولیه استفاده شده

  

 

گلوگاه ها (Chokers):

گلوگاه ها، از گسترش عرضی پیاده روهای طرفین خیابان ایجاد شده که باعث کوچکتر شدن معبر عبوری وسایل نقلیه می شوند و کاهش سرعت را به رانندگان دیکته می کند. این مطلب بدان معناست که گلوگاه ها از عرض مفید خیابان، تنها مقطع باریکی به اندازه امکان عبور یک یا دو خودرو همزمان را فراهم می کند. با فراهم کردن امکان عبور عابرین پیاده در محل هایی که عرض خیابان کم می شود، ایمنی عابرین پیاده به میزان چشمگیری بدلیل کاهش مسافت عبوری از خیابان افزایش می یابد. از نقاط ضعف این آرامساز ترافیک می توان به عدم کارآیی در خیابان های با حجم ترافیک بالا اشاره کرد.

کاهش سرعت: 5 تا 8 کیلومتر بر ساعت (حدود 16%)

کاهش تصادفات: در حال بررسی و برداشت داده های آماری

هزینه تقریبی: بین 8000 تا 40000 دلار بسته به میزان پیش آمدگی گلوگاه و شرایط محیطی

  

 

مارپیچ ها (Chicanes):

مارپیچ ها شامل چندین پیش آمدگی متناوب می باشند که از منتها الیه یک سوی خیابان به سمت طرف مقابل کشیده می شوند و شکل S مانندی به مسیر عبور می بخشند. حرکت در مسیر مارپیچ و تأثیر نیروی گریز از مرکز باعث می گردد رانندگان برای حفظ کنترل خودروی خود، سرعت وسیله نقلیه خود را کاهش دهند. از طرف دیگر، می توان به تقلیل فضای پارک حاشیه ای به عنوان نقطه ضعف مارپیچ ها اشاره نمود.

کاهش سرعت: 4 تا 7 کیلومتر بر ساعت (حدود 15%)

کاهش تصادفات: در حال بررسی و برداشت داده های آماری

هزینه تقریبی: بین 10000 تا 40000 دلار بسته به طول و شعاع برای هر مارپیچ

  

 

نتیجه گیری:

هر چند آرامسازهای ترافیکی انواع، اشکال و استانداردهای متفاوتی در کشورهای مختلف دارند ولی در این تحقیق سعی بر آن شد تا با ارائه دو نمونه کاربردی و اجرایی آرامسازهای ترافیکی که جابجایی عمودی وسایل نقلیه را به همراه خواهند داشت و دو نمونه که در بر گیرنده جابجایی افقی خودروها می باشند، معرفی مختصری از این مقوله صورت گیرد. شایان ذکر است استفاده از هر کدام از آرامسازهای ترافیکی و طراحی آنها کاری است تخصصی و پیچیده که نیاز به مطالعه و بررسی های آماری و میدانی دارد و تنها مهندسان ترافیک قادر به انجام محاسبات آن خواهند بود چرا که در صورت طراحی و جانمایی اشتباه نه تنها فایده ای نخواهند داشت بلکه شاهد ناکارآمدی آرامسازهای ترافیکی خواهیم بود که باعث افزایش آلودگی صوتی، رشد نامتناسب مصرف سوخت، افزایش هزینه نگهداری خودرو، نارضایتی شهروندان و ... می گردد.

 

          منابع:

• Guidelines for Traffic Calming, City of Sparks, 2007
• Traffic Calming, Program Handbook, City of San Diego, 2006
• Manual on Uniform Traffic Control Devices (MUTCD), US Department of Transportation, Federal Highway Administration, 2004
• Residential Traffic Calming Handbook, Public Works Department, Hillsborough Country, Florida, Latest Version 2006
• Residential Traffic Calming Guide, Virginia Department of Transportation, Traffic Engineering Department, 2006
• Traffic Calming Program, City of Portland, Oregon, US Office of Transportation, 2005