نویسنده: سید عبدالرضا سلیم بهرامی

در اجرای بند ز ماده 21 قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان و (بند چ ماده 114) آیین نامه اجرایی آن ، مصوب سال 1374 و مواد فصل نهم آیین نامه اجرایی ماده 33 قانون مذکور ، شناسنامه فنی و ملکی ساختمان که حاوی اطلاعات مستند درباره مشخصات ساختمان می باشد ، در سه بخش :

1- اطلاعات ثبتی و ملکی

2- اطلاعات اشخاص مسئول طراحی ، نظارت و اجرای ساختمان

3- اطلاعات فنی

تنظیم و صادر می گردد.

شناسنامه فني و ملكي ساختمان سندي است كه حاوي اطلاعات فني و ملكي ساختمان بوده و توسط سازمان نظام مهندسي استان صادر مي گردد . چگونگي رعايت مقررات ملي ساختمان و ضوابط شهرسازي بايد در شناسنامه فني و ملكي ساختمان قيد گردد.
مجريان مكلفند پس از اتمام كار براي تهيه شناسنامه فني و ملكي ساختمان به ترتيبي كه وزارت راه و شهرسازي تعيين مي نمايد اطلاعات فني و ملكي ساختمان ، گواهي مهندس ناظر و تأييديه هاي لازم در اختيار سازمان نظام مهندسي استان قرار دهند. يك نسخه از شناسنامه فني و ملكي ساختمان در اختيار شهرداري و يا ساير مراجع صدور پروانه ساختمان براي پايان كار قرار داده مي‌شود.
هزينه هاي خدمات مهندسي اي كه در قالب شناسنامه فني و ملكي به مالك ساختمان ارائه مي شود براساس تعرفه خدمات فوق كه سالانه به پيشنهاد شوراي مركزي سازمان نظام مهندسي به تصويب وزارت راه و شهرسازي مي رسد در قالب ماده (37) قانون نظام مهندسي و كنترل ساختمان دريافت مي شود.
شناسنامه فني و ملكي ساختمان در كليه نقل و انتقالات ساختمانهايي كه پس از ابلاغ اين آئين نامه پروانه ساختماني دريافت مي دارند همراه با نقشه هاي چون ساخت بايد تحويل خريدار گردد تا از مشخصات ساختماني كه خريداري مي نمايد مطلع شود.
ابعاد، شكل، عناوين و محتواي شناسنامه فني و ملكي ساختمان كه در سراسر كشور يكسان است توسط وزارت راه و شهرسازي تهيه و ابلاغ خواهد شد.
شهرداري ها و ساير مراجع صدور پروانه ساختمان مكلفند تمامي وظايف و الزاماتي كه بر عهده مالك ، ناظر ، مجري ساختمان و ساير عوامل دخيل در طرح و اجراي ساختمان نهاده شده به اطلاع متقاضي پروانه و عوامل فوق برسانند.
شهرداري ها و ساير مراجع صدور پروانه ساختمان در مورد ساختمانهايي كه پس از ابلاغ اين آئين نامه براي آنها پروانه ساختمان صادر مي كنند در زمان خاتمه كار و تقاضاي پايان كار موظفند شناسنامه فني و ملكي ساختمان را از متقاضي مطالبه و گواهي پايان كار را براساس آن صادر نمايند.

مراحل تهيه شناسنامه فني و ملكي

1- تحويل دفترچه اطلاعات و پيش نويس شناسنامه فني و ملكي تكميل شده و گواهي عدم خلاف .
2- تسويه حساب با امور مالي .
3- بازديد از ساختمان بمنظور ارزيابي كيفيت اجراي ساختمان و نظارت مهندس ناظر توسط سازمان نظام مهندسي ساختمان .
4- تهيه، تنظيم و تحويل شناسنامه فني و ملكي به مالك يا نماينده قانوني وي .

به گفته رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان کشورممکن است در بدو امر گفته شود که شناسنامه فنی ساختمان ظاهرسازی است اما باید درنظر گرفت که وقتی برای ساختمانی  شناسنامه فنی صادرمی شود و مهندسین پای  آن را امضا می‌کند این امر به خوبی موید آن است که  ساختمان براساس اصولی فنی ومهندسی  ساخته شده است. با درج مشخصات سازه، مقاومت نهایی، عمر و استانداردهای مختلف ساختمان در شناسنامه، خریدار می‌تواند با اطمینان خانه بخرد. وی توصیه کرد: مردم حتما شناسنامه فنی و ملکی ساختمان را از فروشنده مطالبه کنند چرا که این خانه تنها پس‌انداز عمر هر فرد محسوب می‌شود و حداقل باید تا سه نسل دوام داشته باشد ، بنابر این مردم باید حقوقشان را مطالبه کنند تا سیستم مجبور به نظارت شود.

پیروز حناچی معاون شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی شناسنامه فنی ملکی ساختمان را معتبرترین سند در زمینه بیمه ساختمان میداند و میگوید: متاسفانه واقعیت این است آنچه در قانون به عنوان شناسنامه فنی ملکی ساختمان تعیین شده با آنچه در حال حاضر اجرا می شود تفاوت بسیاری دارد. دست اندرکاران صنعت ساختمان در این صنعت باید راه کیفیت و رسیدن به ساختمان های با کیفیت را در پیش گیرند.برای اجرای حرفه ای ساختمان ها نیاز است که کلیه ارگان های ذیربط از جمله شهرداری و سازمان نظام مهندسی با یکدیگر هماهنگ و همگام باشند. البته باید توجه داشت که این سند واقعی باشد و تنها وجه صوری نداشته باشد؛ برای رسیدن به این موضوع حضور مجریان ذیصلاح از اصول اولیه آن است.

در حالی که 30 درصد سرمایه مملکت در صنعت ساختمان صرف می شود طبیعی است که برای حفظ آن نیاز به حساسیت و دقت بیشتری خواهد بود. علاوه بر اجرای واقعی شناسنامه فنی ملکی، به روزرسانی آن از دیگر موضوعات حائز اهمیت است که باید مورد توجه مسئولان امر قرار گیرد. مکانیزه شدن صدور شناسنامه فنی ملکی ساختمان راهی برای به روزرسانی این سند مهم است و باید با تعیین یک ساز و کار مناسب، شناسنامه فنی ملکی ساختمان را به روزرسانی کرد.استفاده از مصالح استاندارد، کارگران ماهر و آموزش دیده از آیتم های درج شده در شناسنامه فنی ملکی است؛ این در حالی است که هم اکنون در پروسه ساخت و ساز از نیروهای ماهر استفاده نمی شود و از سوی دیگر ساز و کاری وجود ندارد که به واسطه آن بتوان مشخص کرد که آیا در ساختمان سازی از مصالح استاندارد استفاده شده است یا خیر.

باید به این نکته اشاره کرد که در شناسنامه فنی ملکی ساختمان، بسیاری از آیتم هایی که طبق فرمایشات مقام معظم رهبری در خصوص حساسیت پدافند غیرعامل است نیز درج شده و این موارد تا به امروز در برخی از استان ها اجرا شده است و با کنترل مهندسان و چک لیست ها، موارد فنی ساختمان در آن لحاظ شده است . اما با این حال به منظور اجرای صحیح تر به زمان و برنامه ریزی بیشتری نیاز است. در شناسنامه فنی ملکی به طور تقریبی مواردی که مربوط به امور مقررات ملی ساختمان است نیز در آن لحاظ شده است، اما برای اجرای این شناسنامه بهتر است به شکل بومی برای هر استان ترسیم شود.

به دلیل استفاده از مصالح ساختمانی غیراستاندارد و حضور کمرنگ مجریان ذی صلاح در پروسه ساخت و ساز، در حال حاضر این سند نمی تواند حاکی از سلامت و کیفیت ساختمان ها باشد. گرچه مقرر شده بود که از ابتدای سال 92 کد شناسنامه فنی ملکی در سند مالکیت توسط سازمان ثبت اسناد، ثبت شود اما متاسفانه هنوز این کار توسط سازمان ثبت اسناد و املاک اجرایی نشده است. در صورتی که شناسنامه فنی ملکی درست و بر اساس استانداردهای موجود تهیه شود، همانند سند مالکیت اعتبارش مادام العمر خواهد بود.

پیش زمینه صدور شناسنامه فنی ملکی نیازمند تعیین تکلیف مجری ذی صلاح است و تا زمانی که وضعیت سازندگان ذی صلاح  سر و سامان نگیرد و به یک رویه واحد و کنترلی تعریف شده نرسیم این بحث نمی تواند جامعیت پیدا کند. طبق مبحث دوم قانون مقررات ملی، حضور مجریان ذی صلاح اجرای پروژه های ساختمانی الزامی است و تمام ساختمان ها منحصرا باید توسط مجریان ذی صلاح ساخته شود اما متاسفانه این موضوع الزامی در برخی از نقاط کشور اجرا نمی شود و هر استانی برای خود رویه خاصی را پیش گرفته است.